بالاخره دوره دوره فیزیوپاتولوژی بود و زمان آشنایی با بخشی از دنیای بی‌انتهای فارماکولوژی و پاتولوژی. مقدمه این یادداشت را طولانی نمی‌کنم. اردیبهشت‌ماه سال گذشته بود که…..
از ازل تا ابد؛ کلاس فارماکولوژی کورس ریه
سه شنبه ۵ اردیبهشت ماه ۱۴۰۲ است. تنها روزی که در این هفته، کلاس برایش مقرر شده است. این یعنی می‌بایست از حوالی ساعت ۹ صبح تا ۱۲ ظهر، در آمفی‌تئاتر دانشکده – واقع در ساختمان آموزشی شماره یک پردیس دانشگاهی – حاضر شوی.
از فصل بهار
ساعت ۸ صبح است. برخلاف انتظار، نسیم خنکی وزیدن گرفته و ابرها کمی متراکم شده‌اند. به حیاط دانشکده که وارد می‌شوی، در سمت راست ورودی، حوض پر از آبی را می‌بینی که ماهی‌های قرمز فروردین‌ماه، هنوز در آن در حال شناکردن اند. یکی از نیروهای مجموعه، در حال رسیدگی به گل‌هاست. گل‌هایی که هر سو را می نگری، آنها را خندان می‌یابی. از درب ورود وارد می‌شوی تا به منظور اندکی مطالعه قبل از ساعت کلاس، به کتابخانه مراجعه کنی. درب کتابخانه را که باز می‌کنی، آن را بسیار شلوغ می‌بینی. در نتیجه تصمیم می‌گیری مستقیما به سمت آمفی‌تئاتر حرکت کنی!
از آمفی‌تئاتر دانشکده و مبانی فارماکولوژی
مدتی را در سکوت سالن می‌گذرانی. صندلی‌ها به تدریج شروع به پر شدن می‌کنند. سلام و احوال‌پرسی‌هایی مختصر شکل می‌گیرد. بعد از مدتی، استاد در کلاس حضور می‌یابد. اسلایدها را به روی Desktop لپ‌تاپ دانشکده منتقل می‌کند. لپ‌تاپ بی‌چاره‌ای که مشخص نیست دقیقا از چه زمانی به برق شهری متصل شده و آیکون Fully Charged آن، مدت‌هاست به روی صفحه نمایان است. استاد فایل اسلایدها را باز می‌کند. در این جلسه قصد دارد از داروهای موثر بر Asthma و COPD مختصری شرح دهد. در واقع چون کورس نظری مقدمات بیماری‌های ریه به تازگی به اتمام رسیده، واحد فارماکولوژی آن را نیز در انتهای آن کلاس‌ها قرار داده‌اند. موضوعی که ترم گذشته، در مورد ورودی‌های قبل‌تر شاهدش نبودیم و چه رویداد فرخنده‌ای اگر به درستی از این فرصت استفاده شود! این “اگر” خیلی مهم است :”)).
تعریفی از آسم ارائه می‌شود. تقریبا مشابه همان تعریفی که چندی پیش، توسط یکی از اساتید کورس مقدمات بیماری‌های ریه، به انجام رسیده بود. استاد از راه‌های پیشگیری می‌گوید. مسکن‌های کوتاه‌اثر و کنترل‌کننده‌های طولانی‌اثر. در این بین استاد سعی می‌کند داشته‌های ذهنی دانشجویان از دوره فارماکولوژی مقدماتی را بازیابی کند. از داروهای کوتاه اثر می‌پرسد. فرد پاسخ‌دهنده را تحسین می‌کند و بحث را از سر می‌گیرد.
دسته‌بندی‌ای در مورد داروهای موثر بر آسم به اضافه استراتژی درمان COPD، ارائه می‌شود. به ترتیب؛
۱- Sympathomimetic agents
۲- Methylxanthine drugs
۳- Antimuscarinic agents
۴- Corticosteroids
۵- Leukotriene antagonists
۶- Cromolyn and Nedocromil
۷- Anti-IgE Antibodies
۸- Strategies of COPD treatment
این دسته‌بندی، دقیقا همانی است که در Chapter 20 رفرنس Katzung & Trevor’s Pharmacology 12th edition وجود دارد. دسته‌ها یکی پس از دیگری، توسط استاد شرح داده می‌شوند. در هر شرح دسته، استاد سعی دارد تا از زیربنای موجود از دوره فارماکولوژی مقدماتی برای احداث سازه جدید استفاده کند که طبیعتا این موضوع، بسیار پر زحمت است!
ساعت بدون اینکه متوجه گذرانش باشی، در حال سپری‌شدن است. انقدر می‌گذرد که اسلاید آخر نمایان می‌شود. استاد جمع‌بندی نهایی را انجام می‌دهد. جویای سوال پایانی دانشجویان می‌شود و “خسته نباشید” اعلام می‌کند. این یعنی، دوره فارماکولوژی بیماری‌های ریوی در مقطع فیزیوپاتولوژی در همینجا به پایان می‌رسد. به همین سادگی و به همین سرعت! اصلا از همین رو عنوان “از ازل تا ابد” برای این نوشته، انتخاب شد. جمعیت متفرق می‌شود. هرکس در اندیشه و در پی انجام کاری. در این بین، این واقعیت که دوران به سرعت در حال گذران است، به تجربه‌ای عینی تبدیل می‌شود. همان سالنی که تا چند ساعت پیش، خالی از هر شنونده‌ای بود، اکنون نیز همانطور است. حال آنکه بین این دو مفهوم، ساعت‌ها و عمرها تفاوت وجود دارد…..
گنج یابی و در او عمر نیابی تو به گنج
خویش دریاب که این گنج ز تو بر گذرست
دیوان شمس – مولانا
