با به پایان رسیدن کورس ابتدایی، اینک زمان آن فرا می‌رسید تا کلاس‌های مقدمات بیماری‌های قلبی آغاز شود. نوشته پیشرو مربوط به همان روزگاران است و سفر در زمان (+) به تدریج به میانه خود نزدیک می‌شود…..
از ازل؛ در وصف ادامه راه و شروع دوره حدودا ۱۲ روزه مقدمات بیماری‌های قلب
از شنبه ۹ اردیبهشت ماه ۱۴۰۲
طبق اطلاع قبلی، کلاس امروز با حدود ۴۵ دقیقه تاخیر به صورت رسمی آغاز می‌شد. قبل از این تغییر برنامه جزئی، قرار بر این بود که دوره آموزشی مقدمات بیماری‌های قلب با محوریت آناتومی کارکردی و فیزیولوژی قلب، کار خود را آغاز کند. ادامه روز را هم، به تظاهرات بالینی بیماری‌های قلب، اختصاص داده بودند. با این تغییر برنامه اما، یکباره این دوره آموزشی با محوریت ECG به گروه حاضر در کلاس ارائه می‌گردید. این روز علاوه بر اینکه اولین روز کورس دوم از مقطع فیزیوپاتولوژی محسوب می‌شد، موعد اولین امتحان کورس ابتدایی نیز به شمار می‌آمد! در نتیجه این موضوع، تعداد زیادی از گروه ورودی در کلاس درس حضور پیدا نکردند و جمعیت کلاس تراکم بالایی نداشت.
حدود ساعت ۸:۵۵ دقیقه بود که با تاخیر ۱۰ دقیقه‌ای نسبت به موعد مقرر جدید، درب ورود آمفی‌تئاتر گشوده شد. همه یک صندلی از صندلی‌های خالی از سکنه را برگزیده و آماده شروع کلاس شدند. تراکم کلاس این‌بار، در ردیف دوم صندلی‌ها از جلو متمرکز شده بود. استاد به کلاس وارد شدند. ظاهر جوان استاد نسبت به اساتید دیگر، مشخصا بروز داشت. به نظر صمیمی می‌آمدند و البته جدی. بعد از اندکی گفتگو حول تعداد اندک نفرات حاضر و درخواست برگ حضور و غیاب از نماینده کلاس، روند آموزش آغاز گردید.
از دنیای حیرت‌انگیز الکتروکاردیوگرافی
برخلاف حالت معمول که اساتید اسلایدهایی را از قبل برای ارائه به کلاس آماده می‌کردند، استاد روش دیگری را انتخاب کرده بود. تمامی مقدمات ECG را طبق روش مخصوص به خود، روی White Board ترسیم می‌نمود. در برداشت اول، عجیب به نظر می‌رسید اما وقتی استاد شروع به تدریس کرد، وضعیت خیلی بهتر از حد تصور شد.
ابتدا استاد مقدمه‌ای حول نحوه انتخاب تست‌های آزمایشگاهی در پزشکی عنوان نمود. سپس به توضیح نحوه یافتن محور قلبی پرداخت. امواج قلبی را یکی پس از دیگری برشمرد و قوانین ECG خواندن را متذکر شد. اینکه توجه به نام بیمار، تاریخ ثبت ECG و نیز استاندارد بودن نوار قلب، چقدر حائز اهمیت است.
بعد از آن استاد، از نوار قلب گفت. از خانه‌های بزرگش، از خانه‌های کوچکش و از مفهومی که هر کدام در جدول زمان برای ما خواهند داشت. استاد از نحوه محاسبه ضربان قلب منظم صحبت می‌کرد. از اینکه می‌توان از تقسیم عدد ۳۰۰ بر تعداد خانه‌های بزرگ بین ۲ عدد QRS، به تعداد ضربان قلب رسید. از اینکه این روش محاسبه، در مورد ضربان قلب نامنظم صادق نیست!
بعد از ارائه مختصر مقدماتی که به گفته استاد، “هنوز شناخت قلب محسوب نمی‌شد و به‌کارگیری محض آموزه‌های دبیرستانی بود!”، نوبت به ارائه مبحث ریتم‌شناسی قلب رسید. به گفته استاد، اصلی‌ترین مبحث موجود در این دوره آموزشی.
از ریتم‌هایش
استاد از روشش گفت. از اینکه با مشخص نمودن منشا تحریک قلبی، چطور می‌توانیم به اسامی هر ریتم مسلط شویم. استاد از ریتم‌های منظم قلبی گفت. از ریتم سینوسی که معمول‌ترین حالت از بین ریتم‌های قلبی محسوب می‌شود، از ریتم دهلیزی، از ریتم Junctional، از ریتم Ventricular، از ریتم Flutter، از ریتم AVNRT، از ریتم AVRT و انواع آن، از اصطلاح PSVT در اورژانس که شامل Orthodromic AVRT و AVNRT است، از اینکه در سه حالتِ مسیر فرعی، Bundle Branch Block (BBB) و Pacemaker تک‌نقطه‌ای بطنی، می‌توانیم شاهد وجود QRS با نمای ظاهری Wide در نوار قلب باشیم.
در بین این مفاهیم، استاد مدتی بر Concept ضربان قلب سریع (Tachycardia) و ضربان قلب آهسته (Bradycardia) متمرکز شد. از انواع سینوسی و Junctional آنها گفت. همچنین به صورت ضمنی به دو اصطلاح Atrial Tachycardia (ATAC) و Ventricular Tachycardia (VTAC) اشاره نمود. کلاس سنگین شده بود و به ظاهر خسته. نتیجتا به دقایقی تنفس احتیاج بود…..
بعد از اتمام این مباحث، نوبت به بررسی ریتم‌های نامنظم رسید. استاد از اینکه ایجاد ضربان نامنظم‌ها، دیگر منحصر به یک نقطه به خصوص نیست سخن گفت و انواع آن را برشمرد.
از Wandering Pacemaker ها گفت. از اینکه هر کدام از اصطلاح‌های PAT (Paroxysmal Atrial Tachycardia) و MAT (Multifocal Atrial Tachycardia) چه مفهومی دارند. استاد بعد از آن، از AF (Atrial Fibrillation) و VF (Ventricular Fibrillation) و Ventricular Flutter با ما سخن کرد.
بعد از طی این مسیر، نوبت به مفاهیم PAC (Premature Atrial Complex) و PVC (Premature Ventricular Complex) رسید. همه این مفاهیم و بسیاری از مفاهیم دیگر که بیان آنها از حوصله این نوشته خارج است، در مدت حدودا ۴ ساعته اولین روز از کورس دوم یعنی قلب، در کلاس درس ارائه گردید.
مباحث به ظاهر سخت می‌آمد ولی همینکه از قید یادگیری بسیاری از مفاهیم بدون کاربرد خارج شده بودیم، بسیار مسرت‌بخش بود. شیوه متفاوت و جذاب تدریس اولین استاد این دوره آموزشی نیز، در این حس کم‌نظیر خوش می‌درخشید…..
